IJZERWERK

VERKEN DE IJZERHISTORIE PER AUTO OF FIETS

IJzerwerk, ontdekkingsreis langs de ijzerhistorie, vertelt je het verhaal van de historische ijzerindustrie. De reis gaat van Doesburg (Nederland) naar Bocholt (Duitsland) en volgt de bakermat van deze industrie die zoveel voor de regio betekend heeft. De route verbindt een grensoverschrijdend gebied met bijzonder industrieel erfgoed. Je komt door een zeer afwisselend landschap: landbouwgronden, stadjes, dorpen, bossen, langs kastelen, met ‘nijver in het groen’
ijzergieterijen! Met de auto is de route in één dag te doen, met de fiets adviseren we een overnachting bijv. halverwege in de nabijheid van het DRU Industriepark in Ulft.

Geschiedenis

In het gebied van de Oude IJssel en de zijrivier de Aa in Gelderland en het aangrenzende Münsterland heeft zich vanaf eind 17de eeuw een bijzondere industrie ontwikkeld, die tot op de dag van vandaag een meer dan nationale betekenis heeft. De rivier de Oude IJssel en de zijrivier de Aa leverden waterkracht voor het waterrad en de bodem in de regio was rijk aan ijzeroer, waardoor er hoogovens annex ijzergieterijen gevestigd konden worden, als eerste gebied in Nederland. In totaal kende de streek 12 ijzergieterijen, van Doesburg tot in Bocholt, de jongste daterend van begin 20ste eeuw: het Gelderse deel wordt daarom ook wel de bakermat van de Nederlandse gietijzerindustrie genoemd. Uit deze ijzergieterijen heeft zich in de loop der tijd een uitgebreide high tech metaalindustrie ontwikkeld.

Groei ijzerindustrie

Aanvankelijk waren het vooral producten als (kanons)kogels, potten en ketels, (haard)platen, eenvoudige kachels en ‘kneppels’ of ‘gietelingen’, ofwel ruwijzeren staven als grondstof voor andere ijzersmelterijen, die gegoten werden. De verscheidenheid aan gietijzeren producten breidde zich later enorm uit: van inktpotjes en poterie tot grafmonumenten en pilaren, van ramen tot straatputten en allerlei onderdelen voor motoren en machines. Een aantal van de fabrieken verwerkte inmiddels ook plaatijzer (plaatstaal) en was daarnaast overgegaan tot het emailleren van producten.

In de vijftiger/zestiger jaren van de 20^ste eeuw, op het hoogtepunt van de activiteiten, werkten er in totaal zo’n 5.000 mensen in deze ijzerindustrie! Daarna begon de teruggang, o.a. door opkomst van buitenlandse concurrentie. Nu zijn er nog drie gieterijen actief: IJzergieterij Doesburg, Vulcanus in Langerak bij Doetinchem en de Isselburger Hütte. Wel is er naast en deels uit de ‘oude’ gieterijen nieuwe veelvormige metaalindustrie ontstaan. Zo is Exerion (High Precision Technology) in Ulft een voortzetting van DRU-IP&S (Industrial Products & Services).

De route

De richtpunten van de ca. 66 km lange route zijn de locaties van de 12 gieterijen. Onderweg, rijdend of fietsend door het afwisselende landschap, wordt gewezen op allerlei sporen die er te zien zijn van deze industrie: van directeursvilla’s tot arbeiderswoningen, bijzonder ijzerwerk enz. Met de QR-codes op de locaties beleef je het verhaal. De route zelf in gpx-bestand download je hier.

De route gaat van Doesburg naar Bocholt. Tip voor fietsers die terugkeren: fiets langs het water, een stuk van de fietsroute Bocholter Aa/Aa-strangroute, en volg de knooppunten om weer richting Ulft te gaan.

De ijzergieterijen

Een opsomming van de ijzergieterijen staat hieronder. Op de eigen pagina’s van de ijzergieterijen zie je uitgebreide informatie over deze historisch belangrijke plekken.

1 Gieterij Doesburg
Opgericht 1894: produceerde bijzonder gietijzer

2 Keppelsche Ijzergieterij
Opgericht 1794: kleinschalige gieterij, ambachtelijk, maar met waterturbine

3 Vulcanus
Opgericht 1894: o.a. gietijzeren buizen vroeger

4 Gaanderense IJzermolen
Opgericht 1689: de eerste Nederlandse hoogoven/ijzergieterij

5 Vulcaansoord
Opgericht 1821: laatst opgerichte hoogoven/ijzergieterij in deze streek

6 IJzergieterij De Lovink
Opgericht 1911: tot voor kort één van de modernste gieterijen van Europa

7 DRU - Diepenbrock en Reigers, Ulft
Opgericht 1754: was langst werkende ijzerfabriek van Nederland

8 Ulftsche IJzergieterij Becking en Bongers
Opgericht 1895: vroeger vooral bekend van de kachels

9 Isselburger Hütte
Opgericht 1794: heette destijds Minerva-Hütte

10 St. Michaelis-Eisenhütte
Opgericht 1729: was in 1754 het voorbeeld voor de Ulftsche Yserhut (DRU)

11 Flender International
Opgericht 1898: werd een wereldspeler in transmissie

12 Hulvershorn Eisengiesserei
Opgericht 1886: vooral toelevering machine-industrie

Eindpunt: Kubaai & Textielmuseum

Toeristische tips onderweg
Naast de prachtige ijzerhistorie bij deze route zijn er ook enkele leuke toeristische tips die de moeite waard zijn. Een opsomming hieronder, op de pagina van de ijzergieterij waar deze toeristische tips op volgen in de route een uitgebreidere toelichting.

A De Waag
Koepoortstraat 2-4 – Doesburg

B TOP Laag Keppel
Dorpsstraat 30 - Laag Keppel

C Restaurants in centrum Doetinchem
Simonsplein e.o. – Doetinchem

D TOP & Restaurant ’t Onland
Rekhemseweg 175 – Doetinchem

E Hotel-Restaurant De Roode Leeuw
Sint Jorisplein 14 – Terborg

F DRU Industriepark, Ulft
Hutteweg 24 – Ulft

G Natuur- en recreatiegebied Engbergen
Bosweg/Engbergseweg – Gendringen

H Schloß Anholt
Schloß 1 – Isselburg

I Bäckerei Lensing Eisenhütte
Sporker Ringstraße 2 – Bocholt

J Kubaai & Textielmuseum
Industriestraße 1 – Bocholt

K Restaurant Schiffchen, bij museumweverij Textielmuseum
Uhlandstrasse 50 - Bocholt

Filmpje betekenis ijzerindustrie
Wat heeft de ijzerindustrie betekend voor het land, de regio en Ulft, waar de langst werkende ijzerfabiek van Nederland, Diepenbrock en Reigers, Ulft (DRU) heeft gestaan? In deze film wordt het in het kort uitgelegd (vooralsnog alleen in het Nederlands en Duits).

https://www.youtube.com/watch?v=U4iyW-VoGcg

Beeldmateriaal

Voor het beeldmateriaal en de geluidsfragmenten zijn wij dank verschuldigd aan: Stan Bouman, DRU Industriepark, Nederlands IJzermuseum, Achterhoek Toerisme, Helga Oldenhave, Marieke Eijsink, Henny Dokter.

Copyright: Nederlands IJzermuseum (overname met bronvermelding toegestaan).

Daarnaast zijn wij dank verschuldigd aan:
‘IJzer aan de Oude IJssel’, Van Wezel / Sorgedrager, Doetinchem 1988
‘IJzergieterijen langs de Oude IJssel, 1689-heden’, onder red. van Smit / Van Straalen / Van Hooff, Utrecht 2007
‘IJzer, de geschiedenis van een machtig materiaal’, Nas, Soesterberg 2015

GPX Bestanden Downloaden

gpx-bestand IJzerwerk auto101 KB
gpx-bestand IJzerwerk fiets98 KB

GPX data van de locaties

1 IJzergieterij in Doesburg	52.00958726638723, 6.1319508797073805
2 Keppelsche IJzergieterij	51.99670701178459, 6.218283439146925
3 Vulcanus	51.98459530231704, 6.256471999585686
4 Rekhemse IJzermolen: Gaanderense IJzergieterij	51.944049478789786, 6.342470412970119
5 Gedenkplaat Vulcaansoord	51.92560892593997, 6.339992811042628
6 IJzergieterij De Lovink	51.920087281929526, 6.375194121908696
7 DRU - Diepenbrock en Reigers, Ulft	51.8955140701265, 6.384028282282697
8 Ulftsche IJzergieterij Becking en Bongers	51.88656250273017, 6.386121616169996
9 Isselburger Hütte	51.83729024680634, 6.460343872336507
10 St. Michaelis-Eisenhütte	51.84790865158477, 6.552923268787502
11 Flender International	51.82354143815046, 6.608171238636553
12 Hulvershorn Eisengiesserei	51.8282128395446, 6.628995574655223

Provider:	Google
Cookiename:	maps